Η 1η Μανιταρογιορτή στα Πιέρια θα πραγματοποιηθεί το Σαββατοκύριακο 17 – 18 Νοεμβρίου στο ορειβατικό καταφύγιο Πιερίων Λαγομάνα του ΕΟΣ Κοζάνης.
Πρόγραμμα :
Σάββατο 17 Νοεμβρίου :18.00 Σεμινάριο μανιταρογνωσίας με τον Γ.Κωνσταντινίδη στο σχολείο του χωριού Καταφύγι στα Πιέρια
Κυριακή 18 Νοεμβρίου :9.30 Έξοδος στο δάσος για αναζήτηση μανιταριών
Περισσότερες πληροφορίες Γιάννης Τσενεκλίδης 6973 43 87 76 .
1η Μανιταρογιορτή στα Πιέρια
-
Μήτρου Τάκης
- Δημοσιεύσεις: 636
- Εγγραφή: Πέμ 18 Οκτ 2012, 20:08
- Τοποθεσία: Πτολεμαΐδα
Re: 1η Μανιταρογιορτή στα Πιέρια
Τελευταία η συλλογή άγριων μανιταριών έχει γίνει της μόδας. Έχει εξάλλου και μια αύρα εναλλακτικού. Βιβλία κυκλοφορούν, εκπομπές αφιερώνονται, όλοι θέλουν να πουν ότι έφαγαν κι αυτοί. Το μυρίστηκαν διάφοροι δήμαρχοι και οργανώνουν τις σχετικές εκδηλώσεις ή διαφημίζονται ανάλογα. Στα Γρεβενά σήκωσαν μέχρι και άγαλμα στη πλατεία.
Κανείς όμως δεν διαφημίζει τους κινδύνους που έχει το άθλημα. Αν πάει κανείς να πει κάτι τον αποστομώνουν λέγοντας ότι αυτοί που δηλητηριάζονται δεν ξέρουν. Βλακείες θα απαντήσω εγώ. Κανείς που "δεν ξέρει" δεν ξεχύνεται να μαζέψει τον θάνατο και να τον κεράσει στον εαυτό του και την οικογένειά του. Όλοι νομίζουν ότι ξέρουν. Περίπου 100 οικογένειες τον χρόνο δηλητηριάζονται στην Ελλάδα από άγρια μανιτάρια. Να ξέρετε ότι τα μανιτάρια είναι ένα είδος στο οποίο είναι εξαιρετικά διαδεδομένο το φαινόμενο του μιμητισμού. Μια διαδικασία της φυσικής επιλογής σύμφωνα με την οποία τα εδώδιμα είδη τείνουν να μοιάζουν προς δηλητηριώδη γιατί έτσι αποφεύγεται το φάγωμά τους από ζώα και διασφαλίζεται η συνέχεια του είδους.
Στα παιδιά ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος ακόμη.
Αντιγράφω διάφορα αποσπάσματα από το φόρουμ του site http://www.manitari.gr.
ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΗ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ ΚΑΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ
…
Πιστεύω ότι θα ήταν σκόπιμο να γίνει μια συλλογική προσπάθεια να εμφανιστεί κάποια στιγμή ένα πληροφοριακό κείμενο για τα πιο επικίνδυνα μανιτάρια και τις δηλητηριάσεις από αυτά στον τύπο (σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερης κυκλοφορίας έντυπο/-α), με την ελπίδα να ενημερώσουμε τον κόσμο και να βοηθήσουμε έτσι να αποφύγουν κάποιοι συνάνθρωποί μας επικίνδυνες (μανιταρο)περιπέτειες.
…
Είναι γνωστό σε όλους ότι υπάρχουν κάποια μανιτάρια που μπορούν να σκοτώσουν. Για τον λόγο αυτό, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τρώνε άγρια μανιτάρια - και πολύ καλά κάνουν, εφόσον δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις και εμπειρία! Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο να δοκιμάσει κάποιος αδαής να φάει ένα άγριο μανιτάρι. ΜΗΝ ΦΑΤΕ ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΑΓΡΙΟ ΜΑΝΙΤΑΡΙ ΑΝ ΔΕΝ ΕΙΣΤΕ ΒΕΒΑΙΟΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΑΜΦΙΒΟΛΙΑ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΑΓΩΣΙΜΟ!!! Και μη βιαστείτε να πείτε ότι είστε βέβαιοι!
Δυστυχώς, έχει αποδειχθεί με οδυνηρό τρόπο στην πράξη ότι αρκετοί είναι εκείνοι που νομίζουν ότι έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και την απαιτούμενη εμπειρία για να συλλέγουν και να τρώνε άγρια μανιτάρια. Άνθρωποι που υποτίθεται ότι είναι πολύ καλοί γνώστες των μανιταριών έχουν πέσει θύματα της ελλιπούς γνώσης τους και έχουν οδηγήσει και άλλους, που τους εμπιστεύτηκαν, σε τραγική κατάσταση ή ακόμη και στον θάνατο!
…
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η συλλογή άγριων μανιταριών για κατανάλωση κάθε άλλο παρά απλό θέμα είναι και ότι θα πρέπει κανείς να αποκτήσει άριστες γνώσεις και εμπειρία πριν αποφασίσει να φάει άγρια μανιτάρια. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει η απόφασή του αυτή να βασίζεται σε εμπειρικές μόνο γνώσεις και, πολύ περισσότερο, δεν πρέπει ποτέ κανείς να δίνει βάση σε όσα λένε κάποιοι που δεν έχουν ποτέ τους διαβάσει ούτε ένα βιβλίο για τα μανιτάρια και δεν έχουν θητεύσει δίπλα σε πραγματικούς, επιστημονικά καταρτισμένους, γνώστες των μανιταριών. Η απόλυτη, σωστή, πλήρης και τεκμηριωμένη γνώση αποτελεί απαραίτητο εφόδιο για οποιονδήποτε σκέφτεται να μαζεύει και να τρώει άγρια μανιτάρια!
…
Οι κίνδυνοι σύγχυσης εδώδιμων μανιταριών με δηλητηριώδη
Ο κίνδυνος να μπερδέψει κανείς ένα θανατηφόρο μανιτάρι με ένα φαγώσιμο είναι ευθέως ανάλογος με την άγνοιά του: όσο λιγότερα γνωρίζει κανείς για τα άγρια μανιτάρια, τόσο πιθανότερο είναι να φτάσει στο πιάτο του ένα θανατηφόρο μανιτάρι. Έχει αποδειχθεί επανειλημμένα και με τραγικό τρόπο ότι η άγνοια αυτή είναι δυστυχώς αρκετά μεγάλη. Η πιο επικίνδυνη σύγχυση είναι αυτή ανάμεσα στους θανατηφόρους αμανίτες που περιγράψαμε παραπάνω και τα κοινά αγαρικά (γνωστά εν μέρει και ως προβατίσια, μανιτάρια που μοιάζουν με τα κοινά άσπρα ή καφετιά στρογγυλά μανιτάρια που πωλούνται στο εμπόριο). Τα αγαρικά είναι από τα μανιτάρια που μαζεύονται περισσότερο από τους μανιταροσυλλέκτες. Βγαίνουν τόσο σε χωράφια και άλλες άδενδρες περιοχές όσο και μέσα σε δάση.
…
Προστασία των μικρών παιδιών από επικίνδυνα μανιτάρια
Τα μικρά παιδιά έχουν την τάση να βάζουν σχεδόν ό,τι βρίσκουν στο στόμα τους. Όταν λοιπόν βρισκόμαστε με τα παιδιά μας στην εξοχή, πρέπει να προσέχουμε μήπως βάλουν στο στόμα τους κάποιο μανιτάρι που μπορεί να βρούν παίζοντας τριγύρω. Δεν έχει σημασία αν το μανιτάρι είναι μεγάλο ή μικρό, γιατί, όπως είδαμε, υπάρχουν και πολύ μικρά μανιτάρια που μπορεί να προκαλέσουν ελαφρότερες ή βαρύτερες δηλητηριάσεις, ακόμη και θανατηφόρες! Δεδομένου ότι τα μικρά παιδιά είναι πιο ευάλωτα από τους μεγάλους, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί.
Κίνδυνος υπάρχει ακόμη και όταν τα παιδιά παίζουν στον κήπο ή την αυλή του σπιτιού τους, ιδιαίτερα αν εκεί υπάρχει χόρτο ή γκαζόν. Υπάρχουν μερικά μικρά δηλητηριώδη μανιτάρια που ευδοκιμούν στο χόρτο και έχουν αναφερθεί αρκετές δηλητηριάσεις μικρών παιδιών που έφαγαν κάποιο μανιτάρι που βρήκαν στην αυλή ή τον κήπο του σπιτιού τους. Γι' αυτό, καλό θα είναι οι γονείς ή οι υπεύθυνοι για τη φροντίδα του παιδιού να ελέγχουν τους χώρους αυτούς και να απομακρύνουν όσα μανιτάρια βρίσκουν.
Επίσης, δεν θα πρέπει να δίνουμε στα παιδιά να τρώνε άγρια μανιτάρια για τα οποία δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι είναι φαγώσιμα. Ακόμη κι όταν εμείς αποφασίσουμε να φάμε για πρώτη φορά ένα άγριο μανιτάρι, είναι καλύτερα να μην δώσουμε ταυτόχρονα και στο παιδί μας. Είναι προτιμότερο να το δοκιμάσουμε πρώτα μόνοι μας και κάποια άλλη φορά, όταν θα έχουμε πια βεβαιωθεί και πρακτικά για την εδωδιμότητά του, μπορούμε να του δώσουμε αρχικά μόνο ένα μικρό κομμάτι και να μην το αφήσουμε να ξαναφάει άλλο μέχρι την επόμενη μέρα. Το τελευταίο αυτό αποτελεί προληπτικό μέτρο, επειδή (όπως θα δούμε παρακάτω) ορισμένα άτομα μπορεί να παρουσιάσουν δυσανεξία ή αλλεργία σε γνωστά φαγώσιμα μανιτάρια. Γενικά, θα πρέπει να δρούμε με απόλυτη υπευθυνότητα και πάντα να βεβαιωνόμαστε ότι το μανιτάρι που πρόκειται να δώσουμε στο παιδί μας να φάει έχει τουλάχιστον αποδειχθεί ακίνδυνο για τους περισσότερους ανθρώπους, παρόλο που - όπως συμβαίνει και με πολλά άλλα τρόφιμα - δεν είναι δυνατό να αποκλειστεί εντελώς κάποια πολύ μικρή πιθανότητα δυσανεξίας (εξού και το παραπάνω προληπτικό μέτρο).
Εσφαλμένες και άκρως επικίνδυνες λαϊκές δοξασίες και αντιλήψεις εμπειρικών συλλεκτών
Ένας άλλος σοβαρός λόγος για τον οποίο συμβαίνουν αρκετές επικίνδυνες δηλητηριάσεις είναι η πίστη που δίνουν πολλοί σε επικίνδυνα λαθεμένες λαϊκές δοξασίες και αντιλήψεις. Παρόλο που πολλές φορές η λαϊκή σοφία δίνει εξαιρετικές συμβουλές πάνω σε διάφορα θέματα της καθημερινής ζωής, στην περίπτωση των μανιταριών κάποιες (λανθασμένα γενικευμένες) λαϊκές πεποιθήσεις μπορούν δυστυχώς να γίνουν ιδιαίτερα επικίνδυνες. Παραθέτω μερικές από αυτές με τα ανάλογα σχόλια:
-Βρήκες μανιτάρι βρακωμένο (δηλαδή με δαχτυλίδι, "φουστίτσα" στο πόδι); Φά' το!
Από τις πιο επικίνδυνες δοξασίες! Όπως είδαμε, ένα βασικό χαρακτηριστικό των πιο θανατηφόρων μανιταριών είναι ότι είναι κι αυτά "βρακωμένα", έχουν δηλαδή δαχτυλίδι. Η πεποίθηση αυτή προφανώς δημιουργήθηκε από το γεγονός ότι τα πιο κοινά φαγώσιμα μανιτάρια, όπως είναι κάποια αγαρικά ή τα ζαρκαδίσια (Macrolepiota procera, ένα είδος μεγάλου και ψηλού μανιταριού που το μαζεύουν πολλοί) έχουν κι αυτά δαχτυλίδι στο πόδι τους.
-Όλα τα μανιτάρια μπορούμε να τα φάμε χωρίς κίνδυνο, αν πρώτα τα βράσουμε και πετάξουμε το νερό τους.
Λάθος και πολύ επικίνδυνο! Οι τοξίνες των θανατηφόρων μανιταριών, αλλά και πολλών άλλων λιγότερο τοξικών, δεν εξουδετερώνονται με το βράσιμο ή το μαγείρεμα. Η αντίληψη αυτή προήλθε από το γεγονός ότι όντως πολλά μανιτάρια περιέχουν θερμοδιαλυτές τοξίνες, δηλαδή τοξίνες που αδρανοποιούνται σε μεγάλη θερμοκρασία, όπως π.χ. με βράσιμο ή καλό μαγείρεμα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα μανιτάρια με θερμοδιαλυτές τοξίνες γίνονται ακίνδυνα όταν τα μαγειρέψουμε, επειδή η θερμότητα που αναπτύσσεται σε ένα κανονικό μαγείρεμα (προσοχή: όχι κινέζικου τύπου...) είναι αρκετή για να αδρανοποιηθούν οι τοξίνες τους. Επαναλαμβάνω όμως: οι τοξίνες των θανατηφόρων μανιταριών (και όχι μόνο) δεν εξουδετερώνονται με το βράσιμο ή το όποιο μαγείρεμα.
-Μανιτάρια που τα τρώνε τα ζώα, οι χελώνες, οι γυμνοσάλιαγκες κλπ. είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο.
Λάθος και επικίνδυνο! Το πεπτικό μας σύστημα δεν είναι ίδιο με των ζώων, πολύ δε περισσότερο με του γυμνοσάλιαγκα. Λέγεται ότι τουλάχιστον η αρκούδα και ο λαγός έχουν ανοσία στις τοξίνες των θανατηφόρων αμανιτών, όπως προφανώς και οι γυμνοσάλιαγκες.
-Μανιτάρια που δεν μυρίζουν άσχημα, δεν είναι καυτερά ή πικρά ή στυφά κλπ. είναι φαγώσιμα.
Λάθος και επικίνδυνο! Όπως είδαμε, οι θανατηφόροι αμανίτες είναι είτε άοσμοι είτε έχουν γλυκιά οσμή μελιού, ενώ όσοι ατύχησαν να τους φάνε δήλωσαν ότι είναι και πολύ νόστιμοι. Η πεποίθηση αυτή ίσως προέκυψε από το γεγονός ότι τα συνηθισμένα φαγώσιμα μανιτάρια δεν έχουν άσχημη οσμή ή γεύση. Δυστυχώς όμως, όχι μόνο αυτά!
-Τα δηλητηριώδη μανιτάρια μαυρίζουν τα ασημικά και πήζουν το γάλα και το ασπράδι του αβγού.
Λάθος! Δεν το χαρακτηρίζω επικίνδυνο, μια και μου φαίνεται υπερβολικό να καθήσει να κάνει κανείς στις μέρες μας τέτοιες δοκιμές. Έχει αποδειχθεί όμως ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει στην περίπτωση των θανατηφόρων αμανιτών τουλάχιστον. Ίσως να ισχύει για κάποια μανιτάρια, αλλά περί του θέματος δεν γνωρίζω κάτι περισσότερο.
Υπάρχουν και μερικές ακόμη ανάλογες λανθασμένες αντιλήψεις, όπως π.χ. ότι το δηλητήριο των μανιταριών εξουδετερώνεται αν τα βάλουμε στο ξίδι κλπ. Όπως και σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις, δεν πρέπει να δίνουμε καμία βάση σε οποιαδήποτε λαϊκή δοξασία, πεποίθηση ή αντίληψη, γιατί, όπως είναι φανερό, βασίζονται όλες σε γενικεύσεις, σε πράγματα που ισχύουν μόνο για ορισμένα μανιτάρια και σε συμπεράσματα που βασίζονται σε εσφαλμένα ή ελλιπή στοιχεία. Ο μόνος αξιόπιστος σύμβουλος είναι η σωστή και τεκμηριωμένη γνώση και η εμπειρία που αποκτάται μέσα από τη μελέτη, τη θήτευση δίπλα σε ανθρώπους με πραγματική γνώση και μεγάλη πείρα, τη μακρά ενασχόληση με το αντικείμενο και τη λογική και μετρημένη προσέγγιση του θέματος. Βιασύνη, επιπολαιότητα, ημιμάθεια, ανόητη τόλμη και ψευδαισθήσεις παντογνωσίας δεν θα πρέπει να συνοδεύουν τον μανιταροσυλλέκτη στις μανιταρο-αναζητήσεις του.
Πόσο ασφαλές είναι ένα άγριο μανιτάρι που μας πρότεινε κάποιος να φάμε; Ποιούς μπορούμε να εμπιστευόμαστε; Πότε μπορούμε να φάμε ένα άγριο μανιτάρι με ασφάλεια;
Πολλοί από εμάς έχουμε φάει κάποτε ή ίσως τρώμε τακτικά άγρια μανιτάρια που μάζεψε κάποιος άλλος. Μοιάζει αρκετά φυσικό να εμπιστεύεται κανείς κάποιον για τον οποίο γνωρίζει ότι μαζεύει και τρώει άγρια μανιτάρια ή κάποιον που του έχουν πει ότι τα ξέρει καλά και τα μαζεύει πολλά χρόνια. Δυστυχώς όμως, όπως είδαμε και παραπάνω, έχουν συμβεί ατυχήματα με μανιτάρια που είχαν μαζέψει τέτοια άτομα, άνθρωποι δηλαδή με υποτιθέμενη μεγάλη εμπειρία.
Είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να γνωρίζει κανείς τον βαθμό γνώσης και εμπειρίας ενός συλλέκτη, ιδιαίτερα αν αυτός ο τελευταίος του είναι άγνωστος. Η ασφαλέστερη προσέγγιση είναι να μην τρώμε άγρια μανιτάρια που μας πρότεινε ένα τέτοιο άτομο. Δεν αποκλείεται ο άνθρωπος αυτός να έχει πραγματικά επαρκείς γνώσεις και εμπειρία για να συλλέγει άγρια μανιτάρια για κατανάλωση, αυτό όμως που έχει σημασία είναι τι γνωρίζουμε εμείς γι' αυτόν. Για παράδειγμα, έχει ο συλλέκτης αυτός άλλες γνώσεις πέρα από την εντελώς πρακτική συλλεκτική εμπειρία; Έχει διαβάσει ποτέ κάποιο βιβλίο για τα μανιτάρια; Είναι μέλος κάποιου επίσημου μανιταροφιλικού συλλόγου; Τον γνωρίζουν και τον εκτιμούν για τις γνώσεις και την εμπειρία του άλλοι αναγνωρισμένοι ερευνητές και γνώστες του αντικειμένου; Φυσικά, δεν θέλω με όσα είπα να απαξιώσω κάθε εμπειρικό μανιταροσυλλέκτη και είμαι βέβαιος ότι πολλοί είναι εκείνοι που θα άξιζε να εμπιστευτεί κανείς για την υπευθυνότητά τους και την επίγνωση των ορίων των γνώσεών τους. Τελικά, είναι προσωπική ευθύνη του καθενός να κρίνει ποιον μπορεί να εμπιστεύεται, χρειάζεται όμως πολλή σκέψη και προσοχή πριν πάρουμε μια τέτοια απόφαση.
Επειδή λοιπόν το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό και μπορεί να έχει ιδιαίτερα ανεπιθύμητες συνέπειες, είναι καλύτερα να είμαστε επιφυλακτικοί και να αποφεύγουμε να τρώμε άγρια μανιτάρια από ανθρώπους για τη γνώση και την εμπειρία των οποίων δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι. Η εμπειρική γνώση από μόνη της συχνά δεν αρκεί για να μπορούμε να αισθανόμαστε ασφαλείς. Θα συμβούλευα λοιπόν τον καθένα να αποφεύγει να τρώει άγρια μανιτάρια που έχουν συλλέξει άτομα χωρίς επαρκή θεωρητική κατάρτιση πέρα από την αμιγώς εμπειρική. Με εξαίρεση ίσως κάποιους υπεύθυνους και σοβαρούς εμπειρικούς μανιταροσυλλέκτες, εμπιστοσύνη μπορούμε να δείξουμε μόνο σε ανθρώπους που γνωρίζουμε ότι η ενημέρωσή τους για τα μανιτάρια περιλαμβάνει μελέτη αρκετών βιβλίων (σε καμία περίπτωση μόνο ενός βιβλίου!), πολύχρονη πρακτική ενασχόληση με τη συλλογή μανιταριών, ανταλλαγή εμπειριών με άλλους σοβαρούς συλλέκτες, και όλα αυτά σε συνδυασμό με υπευθυνότητα και σοβαρότητα. Μην τρώτε μανιτάρια π.χ. από τον κυνηγό που περιστασιακά μαζεύει και κάποιο μανιτάρι που του έδειξαν κάποτε, ούτε από τη γιαγιά ή τον παππού που "τα ξέρει" και "τα μαζεύει μια ζωή", εκτός αν οι άνθρωποι αυτοί σας εμπνέουν απόλυτη εμπιστοσύνη επειδή διαπιστώνετε ότι πράγματι διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις.
…
Ακόμη κι αν βεβαιωθούμε για όλα τα παραπάνω, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι δεν πρέπει να τρώμε ανεξέλεγκτα ένα μανιτάρι που δεν έχουμε ξαναδοκιμάσει. Έχουν παρατηρηθεί δυσανεξίες ακόμη και σε γνωστά φαγώσιμα μανιτάρια. Σε κάποιες σπανιότατες περιπτώσεις, ακόμη και τα κοινά μανιτάρια του εμπορίου μπορούν να προκαλέσουν κάποια ελαφρά μικροπροβλήματα. Πρόκειται για ιδιαίτερη αντίδραση του οργανισμού και δεν έχει καμία σχέση με ύπαρξη τοξινών στο μανιτάρι. Είναι απλά ζήτημα δυσανεξίας, όπως συμβαίνει π.χ. με κάποιους ανθρώπους που ο οργανισμός τους αντιδρά στα αβγά, στο γάλα, σε κάποια είδη κρέατος κλπ. Για τον λόγο αυτό λοιπόν, μια καλή πρακτική είναι να τρώμε στην αρχή μόνο ένα μικρό κομμάτι του αδοκίμαστου μανιταριού (που όμως πρέπει να γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι είναι φαγώσιμο), για να δούμε μήπως αισθανθούμε κάποια ελαφρά αδιαθεσία. Εφόσον δεν συμβεί κάτι, μπορούμε την επόμενη μέρα να φάμε μερικά ακόμη κομμάτια. Αν και πάλι δεν αισθανθούμε τίποτε, τότε μπορούμε στο εξής να τρώμε το μανιτάρι αυτό, πάντα βέβαια αφού βεβαιωθούμε ότι πρόκειται για το συγκεκριμένο φαγώσιμο είδος. Η παραπάνω πρακτική βέβαια σπάνια τηρείται από τους περισσότερους και ίσως έχει μια κάποια δόση υπερβολής (γιατί, ακόμη και σε περίπτωση δυσανεξίας, δεν θα πρόκειται για κάτι ιδιαίτερα σοβαρό), αλλά καλό είναι να τηρείται.
Εν κατακλείδι, αυτό που έχει σημασία για το αν θα φάμε κάποιο μανιτάρι είναι η απόφασή μας να βασίζεται στη γνώση και τη σωστή ενημέρωση.
Κανείς όμως δεν διαφημίζει τους κινδύνους που έχει το άθλημα. Αν πάει κανείς να πει κάτι τον αποστομώνουν λέγοντας ότι αυτοί που δηλητηριάζονται δεν ξέρουν. Βλακείες θα απαντήσω εγώ. Κανείς που "δεν ξέρει" δεν ξεχύνεται να μαζέψει τον θάνατο και να τον κεράσει στον εαυτό του και την οικογένειά του. Όλοι νομίζουν ότι ξέρουν. Περίπου 100 οικογένειες τον χρόνο δηλητηριάζονται στην Ελλάδα από άγρια μανιτάρια. Να ξέρετε ότι τα μανιτάρια είναι ένα είδος στο οποίο είναι εξαιρετικά διαδεδομένο το φαινόμενο του μιμητισμού. Μια διαδικασία της φυσικής επιλογής σύμφωνα με την οποία τα εδώδιμα είδη τείνουν να μοιάζουν προς δηλητηριώδη γιατί έτσι αποφεύγεται το φάγωμά τους από ζώα και διασφαλίζεται η συνέχεια του είδους.
Στα παιδιά ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος ακόμη.
Αντιγράφω διάφορα αποσπάσματα από το φόρουμ του site http://www.manitari.gr.
ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΗ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ ΚΑΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ
…
Πιστεύω ότι θα ήταν σκόπιμο να γίνει μια συλλογική προσπάθεια να εμφανιστεί κάποια στιγμή ένα πληροφοριακό κείμενο για τα πιο επικίνδυνα μανιτάρια και τις δηλητηριάσεις από αυτά στον τύπο (σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερης κυκλοφορίας έντυπο/-α), με την ελπίδα να ενημερώσουμε τον κόσμο και να βοηθήσουμε έτσι να αποφύγουν κάποιοι συνάνθρωποί μας επικίνδυνες (μανιταρο)περιπέτειες.
…
Είναι γνωστό σε όλους ότι υπάρχουν κάποια μανιτάρια που μπορούν να σκοτώσουν. Για τον λόγο αυτό, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τρώνε άγρια μανιτάρια - και πολύ καλά κάνουν, εφόσον δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις και εμπειρία! Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο να δοκιμάσει κάποιος αδαής να φάει ένα άγριο μανιτάρι. ΜΗΝ ΦΑΤΕ ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΑΓΡΙΟ ΜΑΝΙΤΑΡΙ ΑΝ ΔΕΝ ΕΙΣΤΕ ΒΕΒΑΙΟΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΑΜΦΙΒΟΛΙΑ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΑΓΩΣΙΜΟ!!! Και μη βιαστείτε να πείτε ότι είστε βέβαιοι!
Δυστυχώς, έχει αποδειχθεί με οδυνηρό τρόπο στην πράξη ότι αρκετοί είναι εκείνοι που νομίζουν ότι έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και την απαιτούμενη εμπειρία για να συλλέγουν και να τρώνε άγρια μανιτάρια. Άνθρωποι που υποτίθεται ότι είναι πολύ καλοί γνώστες των μανιταριών έχουν πέσει θύματα της ελλιπούς γνώσης τους και έχουν οδηγήσει και άλλους, που τους εμπιστεύτηκαν, σε τραγική κατάσταση ή ακόμη και στον θάνατο!
…
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η συλλογή άγριων μανιταριών για κατανάλωση κάθε άλλο παρά απλό θέμα είναι και ότι θα πρέπει κανείς να αποκτήσει άριστες γνώσεις και εμπειρία πριν αποφασίσει να φάει άγρια μανιτάρια. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει η απόφασή του αυτή να βασίζεται σε εμπειρικές μόνο γνώσεις και, πολύ περισσότερο, δεν πρέπει ποτέ κανείς να δίνει βάση σε όσα λένε κάποιοι που δεν έχουν ποτέ τους διαβάσει ούτε ένα βιβλίο για τα μανιτάρια και δεν έχουν θητεύσει δίπλα σε πραγματικούς, επιστημονικά καταρτισμένους, γνώστες των μανιταριών. Η απόλυτη, σωστή, πλήρης και τεκμηριωμένη γνώση αποτελεί απαραίτητο εφόδιο για οποιονδήποτε σκέφτεται να μαζεύει και να τρώει άγρια μανιτάρια!
…
Οι κίνδυνοι σύγχυσης εδώδιμων μανιταριών με δηλητηριώδη
Ο κίνδυνος να μπερδέψει κανείς ένα θανατηφόρο μανιτάρι με ένα φαγώσιμο είναι ευθέως ανάλογος με την άγνοιά του: όσο λιγότερα γνωρίζει κανείς για τα άγρια μανιτάρια, τόσο πιθανότερο είναι να φτάσει στο πιάτο του ένα θανατηφόρο μανιτάρι. Έχει αποδειχθεί επανειλημμένα και με τραγικό τρόπο ότι η άγνοια αυτή είναι δυστυχώς αρκετά μεγάλη. Η πιο επικίνδυνη σύγχυση είναι αυτή ανάμεσα στους θανατηφόρους αμανίτες που περιγράψαμε παραπάνω και τα κοινά αγαρικά (γνωστά εν μέρει και ως προβατίσια, μανιτάρια που μοιάζουν με τα κοινά άσπρα ή καφετιά στρογγυλά μανιτάρια που πωλούνται στο εμπόριο). Τα αγαρικά είναι από τα μανιτάρια που μαζεύονται περισσότερο από τους μανιταροσυλλέκτες. Βγαίνουν τόσο σε χωράφια και άλλες άδενδρες περιοχές όσο και μέσα σε δάση.
…
Προστασία των μικρών παιδιών από επικίνδυνα μανιτάρια
Τα μικρά παιδιά έχουν την τάση να βάζουν σχεδόν ό,τι βρίσκουν στο στόμα τους. Όταν λοιπόν βρισκόμαστε με τα παιδιά μας στην εξοχή, πρέπει να προσέχουμε μήπως βάλουν στο στόμα τους κάποιο μανιτάρι που μπορεί να βρούν παίζοντας τριγύρω. Δεν έχει σημασία αν το μανιτάρι είναι μεγάλο ή μικρό, γιατί, όπως είδαμε, υπάρχουν και πολύ μικρά μανιτάρια που μπορεί να προκαλέσουν ελαφρότερες ή βαρύτερες δηλητηριάσεις, ακόμη και θανατηφόρες! Δεδομένου ότι τα μικρά παιδιά είναι πιο ευάλωτα από τους μεγάλους, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί.
Κίνδυνος υπάρχει ακόμη και όταν τα παιδιά παίζουν στον κήπο ή την αυλή του σπιτιού τους, ιδιαίτερα αν εκεί υπάρχει χόρτο ή γκαζόν. Υπάρχουν μερικά μικρά δηλητηριώδη μανιτάρια που ευδοκιμούν στο χόρτο και έχουν αναφερθεί αρκετές δηλητηριάσεις μικρών παιδιών που έφαγαν κάποιο μανιτάρι που βρήκαν στην αυλή ή τον κήπο του σπιτιού τους. Γι' αυτό, καλό θα είναι οι γονείς ή οι υπεύθυνοι για τη φροντίδα του παιδιού να ελέγχουν τους χώρους αυτούς και να απομακρύνουν όσα μανιτάρια βρίσκουν.
Επίσης, δεν θα πρέπει να δίνουμε στα παιδιά να τρώνε άγρια μανιτάρια για τα οποία δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι είναι φαγώσιμα. Ακόμη κι όταν εμείς αποφασίσουμε να φάμε για πρώτη φορά ένα άγριο μανιτάρι, είναι καλύτερα να μην δώσουμε ταυτόχρονα και στο παιδί μας. Είναι προτιμότερο να το δοκιμάσουμε πρώτα μόνοι μας και κάποια άλλη φορά, όταν θα έχουμε πια βεβαιωθεί και πρακτικά για την εδωδιμότητά του, μπορούμε να του δώσουμε αρχικά μόνο ένα μικρό κομμάτι και να μην το αφήσουμε να ξαναφάει άλλο μέχρι την επόμενη μέρα. Το τελευταίο αυτό αποτελεί προληπτικό μέτρο, επειδή (όπως θα δούμε παρακάτω) ορισμένα άτομα μπορεί να παρουσιάσουν δυσανεξία ή αλλεργία σε γνωστά φαγώσιμα μανιτάρια. Γενικά, θα πρέπει να δρούμε με απόλυτη υπευθυνότητα και πάντα να βεβαιωνόμαστε ότι το μανιτάρι που πρόκειται να δώσουμε στο παιδί μας να φάει έχει τουλάχιστον αποδειχθεί ακίνδυνο για τους περισσότερους ανθρώπους, παρόλο που - όπως συμβαίνει και με πολλά άλλα τρόφιμα - δεν είναι δυνατό να αποκλειστεί εντελώς κάποια πολύ μικρή πιθανότητα δυσανεξίας (εξού και το παραπάνω προληπτικό μέτρο).
Εσφαλμένες και άκρως επικίνδυνες λαϊκές δοξασίες και αντιλήψεις εμπειρικών συλλεκτών
Ένας άλλος σοβαρός λόγος για τον οποίο συμβαίνουν αρκετές επικίνδυνες δηλητηριάσεις είναι η πίστη που δίνουν πολλοί σε επικίνδυνα λαθεμένες λαϊκές δοξασίες και αντιλήψεις. Παρόλο που πολλές φορές η λαϊκή σοφία δίνει εξαιρετικές συμβουλές πάνω σε διάφορα θέματα της καθημερινής ζωής, στην περίπτωση των μανιταριών κάποιες (λανθασμένα γενικευμένες) λαϊκές πεποιθήσεις μπορούν δυστυχώς να γίνουν ιδιαίτερα επικίνδυνες. Παραθέτω μερικές από αυτές με τα ανάλογα σχόλια:
-Βρήκες μανιτάρι βρακωμένο (δηλαδή με δαχτυλίδι, "φουστίτσα" στο πόδι); Φά' το!
Από τις πιο επικίνδυνες δοξασίες! Όπως είδαμε, ένα βασικό χαρακτηριστικό των πιο θανατηφόρων μανιταριών είναι ότι είναι κι αυτά "βρακωμένα", έχουν δηλαδή δαχτυλίδι. Η πεποίθηση αυτή προφανώς δημιουργήθηκε από το γεγονός ότι τα πιο κοινά φαγώσιμα μανιτάρια, όπως είναι κάποια αγαρικά ή τα ζαρκαδίσια (Macrolepiota procera, ένα είδος μεγάλου και ψηλού μανιταριού που το μαζεύουν πολλοί) έχουν κι αυτά δαχτυλίδι στο πόδι τους.
-Όλα τα μανιτάρια μπορούμε να τα φάμε χωρίς κίνδυνο, αν πρώτα τα βράσουμε και πετάξουμε το νερό τους.
Λάθος και πολύ επικίνδυνο! Οι τοξίνες των θανατηφόρων μανιταριών, αλλά και πολλών άλλων λιγότερο τοξικών, δεν εξουδετερώνονται με το βράσιμο ή το μαγείρεμα. Η αντίληψη αυτή προήλθε από το γεγονός ότι όντως πολλά μανιτάρια περιέχουν θερμοδιαλυτές τοξίνες, δηλαδή τοξίνες που αδρανοποιούνται σε μεγάλη θερμοκρασία, όπως π.χ. με βράσιμο ή καλό μαγείρεμα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα μανιτάρια με θερμοδιαλυτές τοξίνες γίνονται ακίνδυνα όταν τα μαγειρέψουμε, επειδή η θερμότητα που αναπτύσσεται σε ένα κανονικό μαγείρεμα (προσοχή: όχι κινέζικου τύπου...) είναι αρκετή για να αδρανοποιηθούν οι τοξίνες τους. Επαναλαμβάνω όμως: οι τοξίνες των θανατηφόρων μανιταριών (και όχι μόνο) δεν εξουδετερώνονται με το βράσιμο ή το όποιο μαγείρεμα.
-Μανιτάρια που τα τρώνε τα ζώα, οι χελώνες, οι γυμνοσάλιαγκες κλπ. είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο.
Λάθος και επικίνδυνο! Το πεπτικό μας σύστημα δεν είναι ίδιο με των ζώων, πολύ δε περισσότερο με του γυμνοσάλιαγκα. Λέγεται ότι τουλάχιστον η αρκούδα και ο λαγός έχουν ανοσία στις τοξίνες των θανατηφόρων αμανιτών, όπως προφανώς και οι γυμνοσάλιαγκες.
-Μανιτάρια που δεν μυρίζουν άσχημα, δεν είναι καυτερά ή πικρά ή στυφά κλπ. είναι φαγώσιμα.
Λάθος και επικίνδυνο! Όπως είδαμε, οι θανατηφόροι αμανίτες είναι είτε άοσμοι είτε έχουν γλυκιά οσμή μελιού, ενώ όσοι ατύχησαν να τους φάνε δήλωσαν ότι είναι και πολύ νόστιμοι. Η πεποίθηση αυτή ίσως προέκυψε από το γεγονός ότι τα συνηθισμένα φαγώσιμα μανιτάρια δεν έχουν άσχημη οσμή ή γεύση. Δυστυχώς όμως, όχι μόνο αυτά!
-Τα δηλητηριώδη μανιτάρια μαυρίζουν τα ασημικά και πήζουν το γάλα και το ασπράδι του αβγού.
Λάθος! Δεν το χαρακτηρίζω επικίνδυνο, μια και μου φαίνεται υπερβολικό να καθήσει να κάνει κανείς στις μέρες μας τέτοιες δοκιμές. Έχει αποδειχθεί όμως ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει στην περίπτωση των θανατηφόρων αμανιτών τουλάχιστον. Ίσως να ισχύει για κάποια μανιτάρια, αλλά περί του θέματος δεν γνωρίζω κάτι περισσότερο.
Υπάρχουν και μερικές ακόμη ανάλογες λανθασμένες αντιλήψεις, όπως π.χ. ότι το δηλητήριο των μανιταριών εξουδετερώνεται αν τα βάλουμε στο ξίδι κλπ. Όπως και σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις, δεν πρέπει να δίνουμε καμία βάση σε οποιαδήποτε λαϊκή δοξασία, πεποίθηση ή αντίληψη, γιατί, όπως είναι φανερό, βασίζονται όλες σε γενικεύσεις, σε πράγματα που ισχύουν μόνο για ορισμένα μανιτάρια και σε συμπεράσματα που βασίζονται σε εσφαλμένα ή ελλιπή στοιχεία. Ο μόνος αξιόπιστος σύμβουλος είναι η σωστή και τεκμηριωμένη γνώση και η εμπειρία που αποκτάται μέσα από τη μελέτη, τη θήτευση δίπλα σε ανθρώπους με πραγματική γνώση και μεγάλη πείρα, τη μακρά ενασχόληση με το αντικείμενο και τη λογική και μετρημένη προσέγγιση του θέματος. Βιασύνη, επιπολαιότητα, ημιμάθεια, ανόητη τόλμη και ψευδαισθήσεις παντογνωσίας δεν θα πρέπει να συνοδεύουν τον μανιταροσυλλέκτη στις μανιταρο-αναζητήσεις του.
Πόσο ασφαλές είναι ένα άγριο μανιτάρι που μας πρότεινε κάποιος να φάμε; Ποιούς μπορούμε να εμπιστευόμαστε; Πότε μπορούμε να φάμε ένα άγριο μανιτάρι με ασφάλεια;
Πολλοί από εμάς έχουμε φάει κάποτε ή ίσως τρώμε τακτικά άγρια μανιτάρια που μάζεψε κάποιος άλλος. Μοιάζει αρκετά φυσικό να εμπιστεύεται κανείς κάποιον για τον οποίο γνωρίζει ότι μαζεύει και τρώει άγρια μανιτάρια ή κάποιον που του έχουν πει ότι τα ξέρει καλά και τα μαζεύει πολλά χρόνια. Δυστυχώς όμως, όπως είδαμε και παραπάνω, έχουν συμβεί ατυχήματα με μανιτάρια που είχαν μαζέψει τέτοια άτομα, άνθρωποι δηλαδή με υποτιθέμενη μεγάλη εμπειρία.
Είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να γνωρίζει κανείς τον βαθμό γνώσης και εμπειρίας ενός συλλέκτη, ιδιαίτερα αν αυτός ο τελευταίος του είναι άγνωστος. Η ασφαλέστερη προσέγγιση είναι να μην τρώμε άγρια μανιτάρια που μας πρότεινε ένα τέτοιο άτομο. Δεν αποκλείεται ο άνθρωπος αυτός να έχει πραγματικά επαρκείς γνώσεις και εμπειρία για να συλλέγει άγρια μανιτάρια για κατανάλωση, αυτό όμως που έχει σημασία είναι τι γνωρίζουμε εμείς γι' αυτόν. Για παράδειγμα, έχει ο συλλέκτης αυτός άλλες γνώσεις πέρα από την εντελώς πρακτική συλλεκτική εμπειρία; Έχει διαβάσει ποτέ κάποιο βιβλίο για τα μανιτάρια; Είναι μέλος κάποιου επίσημου μανιταροφιλικού συλλόγου; Τον γνωρίζουν και τον εκτιμούν για τις γνώσεις και την εμπειρία του άλλοι αναγνωρισμένοι ερευνητές και γνώστες του αντικειμένου; Φυσικά, δεν θέλω με όσα είπα να απαξιώσω κάθε εμπειρικό μανιταροσυλλέκτη και είμαι βέβαιος ότι πολλοί είναι εκείνοι που θα άξιζε να εμπιστευτεί κανείς για την υπευθυνότητά τους και την επίγνωση των ορίων των γνώσεών τους. Τελικά, είναι προσωπική ευθύνη του καθενός να κρίνει ποιον μπορεί να εμπιστεύεται, χρειάζεται όμως πολλή σκέψη και προσοχή πριν πάρουμε μια τέτοια απόφαση.
Επειδή λοιπόν το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό και μπορεί να έχει ιδιαίτερα ανεπιθύμητες συνέπειες, είναι καλύτερα να είμαστε επιφυλακτικοί και να αποφεύγουμε να τρώμε άγρια μανιτάρια από ανθρώπους για τη γνώση και την εμπειρία των οποίων δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι. Η εμπειρική γνώση από μόνη της συχνά δεν αρκεί για να μπορούμε να αισθανόμαστε ασφαλείς. Θα συμβούλευα λοιπόν τον καθένα να αποφεύγει να τρώει άγρια μανιτάρια που έχουν συλλέξει άτομα χωρίς επαρκή θεωρητική κατάρτιση πέρα από την αμιγώς εμπειρική. Με εξαίρεση ίσως κάποιους υπεύθυνους και σοβαρούς εμπειρικούς μανιταροσυλλέκτες, εμπιστοσύνη μπορούμε να δείξουμε μόνο σε ανθρώπους που γνωρίζουμε ότι η ενημέρωσή τους για τα μανιτάρια περιλαμβάνει μελέτη αρκετών βιβλίων (σε καμία περίπτωση μόνο ενός βιβλίου!), πολύχρονη πρακτική ενασχόληση με τη συλλογή μανιταριών, ανταλλαγή εμπειριών με άλλους σοβαρούς συλλέκτες, και όλα αυτά σε συνδυασμό με υπευθυνότητα και σοβαρότητα. Μην τρώτε μανιτάρια π.χ. από τον κυνηγό που περιστασιακά μαζεύει και κάποιο μανιτάρι που του έδειξαν κάποτε, ούτε από τη γιαγιά ή τον παππού που "τα ξέρει" και "τα μαζεύει μια ζωή", εκτός αν οι άνθρωποι αυτοί σας εμπνέουν απόλυτη εμπιστοσύνη επειδή διαπιστώνετε ότι πράγματι διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις.
…
Ακόμη κι αν βεβαιωθούμε για όλα τα παραπάνω, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι δεν πρέπει να τρώμε ανεξέλεγκτα ένα μανιτάρι που δεν έχουμε ξαναδοκιμάσει. Έχουν παρατηρηθεί δυσανεξίες ακόμη και σε γνωστά φαγώσιμα μανιτάρια. Σε κάποιες σπανιότατες περιπτώσεις, ακόμη και τα κοινά μανιτάρια του εμπορίου μπορούν να προκαλέσουν κάποια ελαφρά μικροπροβλήματα. Πρόκειται για ιδιαίτερη αντίδραση του οργανισμού και δεν έχει καμία σχέση με ύπαρξη τοξινών στο μανιτάρι. Είναι απλά ζήτημα δυσανεξίας, όπως συμβαίνει π.χ. με κάποιους ανθρώπους που ο οργανισμός τους αντιδρά στα αβγά, στο γάλα, σε κάποια είδη κρέατος κλπ. Για τον λόγο αυτό λοιπόν, μια καλή πρακτική είναι να τρώμε στην αρχή μόνο ένα μικρό κομμάτι του αδοκίμαστου μανιταριού (που όμως πρέπει να γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι είναι φαγώσιμο), για να δούμε μήπως αισθανθούμε κάποια ελαφρά αδιαθεσία. Εφόσον δεν συμβεί κάτι, μπορούμε την επόμενη μέρα να φάμε μερικά ακόμη κομμάτια. Αν και πάλι δεν αισθανθούμε τίποτε, τότε μπορούμε στο εξής να τρώμε το μανιτάρι αυτό, πάντα βέβαια αφού βεβαιωθούμε ότι πρόκειται για το συγκεκριμένο φαγώσιμο είδος. Η παραπάνω πρακτική βέβαια σπάνια τηρείται από τους περισσότερους και ίσως έχει μια κάποια δόση υπερβολής (γιατί, ακόμη και σε περίπτωση δυσανεξίας, δεν θα πρόκειται για κάτι ιδιαίτερα σοβαρό), αλλά καλό είναι να τηρείται.
Εν κατακλείδι, αυτό που έχει σημασία για το αν θα φάμε κάποιο μανιτάρι είναι η απόφασή μας να βασίζεται στη γνώση και τη σωστή ενημέρωση.